Dünya üstünde yaşayan tüm canlıların ortak paylaşım noktası olan ekolojik çevre, canlı yaşamının doğal ortamıdır. Bu geniş alanın korunması görevi ise insanoğluna düşmektedir. Artan nüfus artışı ile birlikte artan ihtiyaçların çevreye verdiği zararın en aza indirilmesi gerekir ki gelecek kuşaklara yaşanabilir bir çevre bırakılsın. Bu yaşanabilirliği sağlamak için firmalar, çıkarılan ISO 14001 Standardı’nı uygulaması ile çevre tahribatının azaltılmasına katkı sağlarlar. Bu sistem çevreyi oluşturan hava, su, toprak gibi kaynak kullanımı sırasında kirletilen alanların kirlenme oranlarının daha aza indirilmesini sağlar. Bir firmanın üretimini yaptığı ürün hammaddeden başlayıp ürünün işlenip dağıtılmasına kadar olan süreç içinde çevresel etkiler değerlendirilir ve bu sisteme göre muayene ve denetlemeler yapılır.
 

ISO 14001:2015 Revizyonu

• Olumsuz çevresel etkilerin önlenmesi hususu, standardın 6.1. maddesi altında belirtilmiştir. Yöneticiler bu kapsamda, olumlu, olumsuz çevresel etkilerini, faaliyetlerinin her aşaması için belirlemeli, olumsuz çevresel etkilerini derecelendirmeli ve söz konusu etkilerin ortadan kaldırılması, bunun mümkün olmadığı hallerde minimizasyonu için alınacak önlemleri belirlemelidirler. Denetimler esnasında firma faaliyetleri ve belirlenen kapsam dahilinde, çevresel etkiler ve tanımlanan önlemlerin içerikleri ve yeterlilikleri sorgulanmaktadır.
  
  Yöneticilerin ve ilgili personellerin risk odaklı düşünce tarzına geçmeleri, potansiyel uygunsuzlukları öngörmek ve gerekli önlemleri almanın esas olduğu bir yaklaşım benimsemeleri beklenmektedir.

• Organizasyon yapısı içinde belirtilen birimlere uygun görevlerin ve yetkilerin belirlenmesi (gerekli eğitim ve farkındalığın sağlanması üzere), hayata geçirilmesi üzere Üst Yönetimin (Yönetim Kurulu, Genel Müdür); sistem kurulumu, etkinliğinin sağlanması ve geliştirilmesinden  bizzat sorumlu olduğu belirtilmiştir (5.1). Bu kapsamda denetimler, Yönetim Temsilcisi olarak atanmış başka yöneticiler üzerinden değil, bizzat Üst Yönetim odaklı gerçekleştirilecektir. Doğal olarak Üst Yöneticilerin, sadece sistemi onaylaması, sorumluluklarını taahhüt etmeleri, gerekli alt yapıyı sağlamaları değil, sisteme tam olarak hakim olmaları, sorulara bizzat cevap vermeleri beklenmekte ve sorgulanmaktadır.

• Bazı departmanlar, firma faaliyetlerine ve kapasitesine bağlı olarak değişmek üzere, organziasyonel yapıda göz önünde bulundurduğumuz departmanlar aşağıda sıralanmıştır;

  01. Üst Yönetim,
  02. İnsan Kaynakları,
  03. Finans,
  04. Muhasebe,
  05. Satınalma,
  06. Üretim/Hizmet Müdürü/Müdürleri
  07. İdari Sorumlu,

Çevre yönetim sistemi kapsamında gerçekleştirilen denetimlerde dikkate alınan bazı konular özel olarak aşağıda belirtilmiştir;

Üretim/Hizmet Müdürlerinin çevre etkileri/boyutları ve alınan önlemler konusunda ne kadar bilgili/bilinçli oldukları ve önlemlerin performanslı bir biçimde yerine getirip getirmedikleri sorgulanmaktadır.

Satınalma birimlerinin; temin edilecek ürünlere ilişkin araştırma ve kontrollerinde çevresel etkileri dikkate alıp almadıkları, bu konuda bilgili ve bilinçli olup olmadıkları sorgulanmaktadır.

İdari sorumluların ofis vb. faaliyetlere ilişkin çevresel etkiler ve önelmeler konusunda ne kadar bilgili/bilinçli oldukları; küresel kaynak kullanımı ve geri dönüşüm konusunda neler yaptıkları sorgulanmaktadır.

İnsan Kaynakları departmanının; sistem etkinliği konusunda planladıkları toplantı ve eğitimler dışında, çevresel fakındalık amaçlı ne tip organizasyonlar planladıkları, gerçekleştirdikleri değerlendirilmektedir.

• En yaygın risk değerlendirmesi için kullanılan yöntemler
   HAZOP
   Hata Ağacı Analizi (HAA)
   Olay Ağacı Analizi (ETA)
   Kinney Metodu
   L Matrisi

• Kinney metoduna göre  (Risk: Şiddet x Olasılık x Frekans) risk puanı hesaplaması, risklerin bertarafı için bir stratejinin geliştirilmesi (öncelik sıralaması, alınacak önlemlerin içeriği, takip ve kontrol süreçleri vb.) açınsından önem arz etmektedir. Elde edilen bu matematiksel veriler, öncelik sırlamalarının oluşturulması ve önlem ciddiyeti açısından referans mahiyetindedir.

• Bağlam ve ihtiyaçların tespiti, tarafların beklentilerinin anlaşılması konusunda yapılan kontrollerde, standardın birkaç maddesine ilişkin hazırlanan doküman içeriklerinin ve uygulamalaırn kontrolü ile yetinilmemelidir. Bu konuda hüküm verilebilmesi için, sistem bir bütün olarak değerlendirilmeli, kurum kültüründen, politikaya, müşteri ve yasal şartlardan, çevre boyutlarının tayinine ve içeriğinine kadar sistem çalışmaları kapsamında nelerin dikkate alındığı ve yapıldığı, sadece beyanlara değil, fiili uygulamaları da içine alacak şekilde kontrol edilmelidir.  başarılı bir sistemin kurulumu ancak bu şekilde tesis edilebilir.

• Kalite yönetim sistemlerinde uygulanan aktif sıra:

 A) Ne yapılacak
 B) Hangi kaynaklara ihtiyaç olacak  
 C) Kim sorumlu olacak
 D) Ne zaman tamamlanacak
 E) Ne zaman sonuç değerlendirilecek

• Diğer yönetim sistemi standartları ile uyumun yüksek seviyeye çıkarılması sayesinde, entegre yönetim sistemlerinin kurulumu ve etkinliğinin sağlanması kolaylaşmaktadır. Bu da, en basit haliyle zaman kazancı anlamına gelmektedir.

• Kuruluş bağlanının anlaşılması, sistem kapsamının belirlenmesi hususundan bahsedildiğini düşünerek;

Dahili faktörler;
Organziasyon yapısı (yönetici, personeller),
Peronsel durumu
Mevcut alt yapı
Prosesler
Organziasyon kültürü

Harici Faktörler;
İlgili mevzuat şartları
Teknoloji
Pazar ve rekabet durumu
Sosyo ekonomik çevre
Faaliyetlerin gerçekleştirildiği çevrelere ilişkin çevresel veriler (toprak, su, hava verileri)

• Kuruluş bağlanının anlaşılması, sistem kapsamının belirlenmesi hususundan bahsedildiğini düşünerek, dış kaynaklı aşağıdaki verilere ihtiyaç duyulacaktır;

İlgili mevzuatlar;
ilgili ulusal ve/veya uluslararası standartlar,
Faaliyetlerin çevre boyutları ile etkilenebilecek, çevresel koşulları gösterir bilgi ve belgler (örn: Biyoçeşitlilik, doğal kaynak mevcudiyeti vb.)

• İlgili tarafların, ihtiyaç ve beklentilerinin anlaşılması, direk yada dolaylı etkilerin değerlendirilmesi ve hesaba katılması, risk analizi çalışmalarının, uygunluk yükümlülüklerinin detaylı ve başarılı bir biçimde oluşturulması için gereklidir. Bunun yapılabilmesi için öncelikli olarak faaliyetler sonucu etkilenen ve firma faaliyetlerini etkileyen paydaşların tespiti, belirlenmesi gerekmektedir. İlgili tarafların ihtiyaç ve beklentilerinin anlaşılması demek, söz konusu tarafların şartlarının, olduğu gibi kabulü anlamına gelmemelidir. Söz konusu veriler mutlaka yönetim tarafından değerlendirilmeli, tartışılmalıdır.

•  "Yaşam döngüsü Perspective" firma açısından anlamı; 'Kuruluş, üretilen mal ve hizmetler ile ilişkili çevre boyutlarını yönetmek için yürürlükteki şartlara ilave olarak, ürün kullanımı ve kullanımdan sonraki bertarafı ile ilgili çevresel etkiler üzerinde kontrolü sağlamalıdır.

• 6.1 Risk ve fırsat belirleme faaliyetleri kapsamında, çevresel olumlu, olumsuz etkilerin belirlenmesi, değerlendirilmesi, olumsuz çevresel etkilerin bertarafı için alınması gereken önlemlerin tanımlanması ve hayata geçirilmesi (8.1) gerekmektedir. Farklı bir madde altında tanımlansada bir önceki standart şartlarına benzer bir yaklaşım durumu söz konusudur. Ancak standart revizyonu ile birlikte bu çalışmalar esnasında, ilgili tarafların ihtiyaç ve beklentilerininde değerlendirmeye alınması gerektiği açık bir biçimde ifade edilmiştir.

• Faaliyetlerin çevresel olarak etkilediği bütün tarafların belirtilmesi ve iletişim metotlarının belirlenmesi gerekmektedir. Bu kapsamda bazı örneklerin verilmesi gerekirse; (Dış iletişim)

 - Çevresel etkilerin söz konusu olduğu müşteriler,
 - Yasal yükümlülükler öerçevesinde bilgilendrilmesi gereken taraflar (kamu kurumları vb.)
 - Çalışmalar nedeniyle etkilenmesi muhtemel 3. taraflar, yerel halk,
-  Talepler doğrultusunda çevresel etkileri söz konusu çalışmalar yapan tedarikçi firmalar.  verilebilir.

• 5.2 maddesi asgari şartlarını karşılayan bir politika belirlenmesi ve afişe edilmesi zaruridir. Söz konusu politika metinleri, firmanın çevresel etkileşim konusundaki bakış açısını ve kültürünü ortaya koymaktadır. Bu açıdan firmaya uygunluğu (kapasitesi, faaliyetleri, çalışan profili vb.) önem arz etmektedir.

ISO 14001 Yönetim Sisteminin Yararları

   - Kuruluş faaliyetleri sırasında oluşan kirlilik daha aza iner.
   - Müşteri itibarı kazanılır.
   - Uluslar arası bu belgenin uygulanması ile firmanın itibarı artırılır.
   - Firma çalışanlarına verilen çevre eğitimler ile çalışanların çevre bilinci gelişir, böylece iş performansının ve işçi moralinin yükselmesi sağlanır.
   - Çevre etkilerinden kaynaklanan maliyet azalır.
   - Ulusal ve uluslar arası yetki belgelerinin alınmasında ve kullanılmasında kolaylık sağlanır.