DEBİ ÖLÇÜMÜ NEDİR:

DEBİ: Herhangi bir kesitten birim zamanda geçen akışkan hacmidir.

Akış hız ve debisinin ölçülmesi birçok biyolojik, meteorolojik olayların incelenmesi, endüstrinin çeşitli işlemlerinde ve laboratuarlardaki çeşitli deneylerin gerçekleştirilmesi, hidrolik modellemeler vb. için çok önemlidir. İçme suyu, drenaj, atık sular, sıvı hidrokarbonlar, petrol ürünleri, nafta, etilen, buten, benzen gibi kimyasal kirletici olmayan her türlü sıvının bir boru içinde basınç etkisiyle sahip olduğu debi miktarının doğru bir şekilde ölçülmesi çok önemlidir. Herhangi bir akış ölçme işleminde, ölçme cihazı ve yöntemin seçiminde başta cihazın hassasiyeti, kapasite aralığı ve fiyatı olmak üzere pek çok etken rol oynar. Bu sebeplerle doğru ölçümler yapılabilmesi için hem tecrübeli, kalifiye personele, hem de sertifikalı ve kalibrasyonları yapılmış iyi cihazlara sahip olmak gerekmektedir. Her noktadan Ultrasonik Debi ölçümü yapılamayacağından, boru cinsine göre sensörleri yerleştirme mesafesi çok iyi hesaplanarak kavitasyon ve türbülans olmayan durgun akış olan ve borunun tam dolu geçtiği noktalardan ölçüm yapılmalıdır. Bunu da ancak dalında yetişmiş tecrübeli teknik elemanlar yapabilir.

Ultrasonik debi ölçerler, sesin yayılma frekansının akan ortamın meydana getirdiği frekans kayması ilkesine göre çalışırlar. Bu uygulama Doppler etkisine dayanır. Akışkanın içine gönderilen frekansı bilinen bir ultrasonik ses, akışkanın içindeki partiküller, hava kabarcıklarından yansıyarak geri döner. Dönen sinyalin frekansındaki 17 değişken akışkanın hızı ile orantılıdır. Bir diğer yöntem de, bir ultrasonik dalga, sıvı içerisinden gönderilir. Alıcı sensör bu dalgayı alır almaz ikinci bir dalga gönderir. İki dalganın arasındaki varış süresi farkından akışkanın hızı ortaya çıkar.

AMAÇ:

Ultrasonik debi ölçüm yöntemi ile, boru içerisinden geçen akışkanın, boruya ve boru içerisinden geçen sıvıya herhangi bir zarar vermeden, akışkan hızı, debisi, yönü ve ölçüm esnasında geçen toplam sıvı miktarının hızlı ve hassas bir şekilde ölçülmesi amaçlanmaktadır.

DEBİ ÖLÇÜM İŞLEMİNE BAŞLAMADAN ÖNCE SAĞLANMASI GEREKEN ŞARTLAR:

1.   Öncelikle debi ölçümü yapılmak istenen boru hattı yeraltında gömülü olarak bulunuyorsa, boru hattında ultrasonik debimetre ile ölçüm yapılabilmesine olanak sağlayacak şekilde kazılarak boru ortaya çıkarılmalıdır. Ultrasonik ölçümler ancak boruya farklı yöntemleri ve cinsleri bulunan sensörlerin (alıcı ve verici) bağlanması ile yapılabilmektedir. Ultrasonik ölçümlerin en büyük avantajı boruya herhangi bir zarar verilmemesi, hızlı ve kaliteli ölçümlerin yapılabilmesidir.

2.    Ölçümün yüksek hassasiyetlerde yapılabilmesi için debimetrenin, suyun geliş istikametinden ortalama 10 çap, gidiş istikametinden ise ortalama 5 çap uzunluğundaki bir düzlük üzerine yerleştirilmesine dikkat edilmelidir. Bu düz boru hattı üzerinde türbülansa neden olabilecek oluşumların da olmamasına özen gösterilmelidir. (T, Dirsek Vana v.b.)

ULTRASONİK DEBİMETRE İLE ÖLÇÜM İŞLEMİ:

1.         Ölçüm yapılacak olan boru hattının materyali (ÇELİK, PVC, PE, BETON v.b.), çapı veya çevresi, et kalınlığı, kaplama cinsi ve kalınlığı, akışkan cinsi (su, deniz suyu, atık su, v.b.) ve ses hızı iletim katsayısı gibi bilgiler ile debimetrede yeni bir kayıt oluşturulmalıdır. Bu sebeple öncelikle ölçüm yapılacak yerde boru cinsi, boru çapı, boru et kalınlığı, kaplama malzemesi olup olmadığı ve var ise kalınlığı/cinsi ve ölçüm yapılacak sıvının cinsi kesinlikle tam doğrulukla bilinmelidir.

2.         Boru materyali, cihaz içerisinde kayıtlı listeden seçilebilir veya yeni bir kayıt oluşturulabilir.

3.         Boru çapı veya çevresi herhangi bir metre vasıtasıyla ölçülebilir.

4.         Boruya yerleştirilecek sensörlerin boruya tam temas etmesi gerektiğinden, boru üzerinde sensörlerin yerleştirileceği alanda hiçbir kaplama malzemesi olmaması, pürüzlülüğün spiral, kazıma vb.yöntemlerle kaldırılması, boru üzerinde pas, boya, vb. olmaması gerekmektedir.

5.         Kaplama malzemesiyle boru arasında hava kabarcıklarının olması ölçüm hassasiyetini etkileyeceğinden, ölçümün yapılacağı noktada izolasyonun bir kısmının soyulması ve ölçüm sonrası tekrar kaplanarak düzeltilmesi gerekebilir.

6.         Cihaza girilmesi gereken bilgilerden sonra, uygulanacak yönteme (V,  W, Z gibi) bağlı olarak cihaz sensörlerin birbiriyle olması gereken uzaklığı verecektir.

7.         Operatör cihazın vermiş olduğu bu mesafeye göre sensörü kızağı üzerine gres yağı sürdükten sonra yerleştirir ve mesafeyi ayarladıktan sonra bağlantısını yapar.(Cihaz modeline göre değişiklik gösterebilir.)

8.         Tüm bu işlemlerden sonra ölçüm işlemi istenen ölçüm biriminde başlatılır.

9.         Yapılacak olan ölçüm belirli bir süre boyunca ve belirli zaman aralıklarında yapılması istenirse, cihazda tarih/saat/zaman/ölçüm aralığı gibi datalar ayarlanarak kayıt altına alınır ve ölçüme başlanır. Uzun süreli ölçümler (24 saat/48 saat vb.) için mutlaka cihazlara bir elektrik kaynağından enerji beslemesi yapılmalıdır. Bu sebeple ölçüm noktalarında enerji beslemesi için tedbirler alınmalıdır.

10.       Uzun süreli ölçüm noktasında bırakılacak olan cihazların güvenliği hem cihazlar açısından hem de doğru ölçüm açısından sağlanmalıdır.

11.       Bu kayıtlar daha sonra cihazdan bilgisayara aktarılır ve Excel tablo ve grafik olarak şeklinde düzenlenir.

Kaçınılması Gereken Ölçüm Noktaları

Aşağıdaki ölçüm noktalarından kaçınılmalıdır:

• Neredeyse deforme olmuş veya hasarlanmış boru bölümleri
• Kaynak dikişleri
• Tortuların boruya kaynama noktaları